Aleksander III
(ur. 1845 r., zm. 1894 r.)

Car Rosji od 1881 r. Syn Aleksandra II, ojciec Mikołaja II. Pochodził z dynastii Romanowów.

Aleksander III miał starszego brata – Mikołaja, ale po jego śmierci w 1865 r., to on został następcą tronu. W czasie wojny Rosji z Turcją (1877–78) był jednym z dowódców armii rosyjskiej.

Aleksander III objął tron rosyjski w 1881 r., tuż po śmierci swego ojca, który zginął w zamachu dokonanym przez członków organizacji Narodna Wola.

Po objęciu władzy prowadził politykę reakcyjną. Przy pomocy zreorganizowanej tajnej policji – Ochrany starał się umocnić swą władzę i zwalczał wszelkie ruchy liberalno-demokratyczne i rewolucyjne.

W polityce wewnętrznej car wykazywał się konserwatyzmem i nacjonalizmem. Wzmógł rusyfikację narodów wchodzących w skład imperium rosyjskiego – m.in. Polaków, zwalczając język i kulturę polską. W sprawach wyznaniowych zmierzał do umacniania prawosławia, ograniczał prawa katolików, kontynuował prześladowania unitów zamieszkujących ziemie polskie.

Pod rządami Aleksandra III na Ukrainie i Białorusi często dochodziło do pogromów Żydów, których oskarżano o udział w spisku i zamordowaniu Aleksandra II. W 1882 r. przywrócono zakaz osiedlania się i zamieszkiwania Żydów na wsi. Krwawe wystąpienia antysemickie w Rosji spowodowały masową emigrację ludności żydowskiej do zachodniej Europy, Stanów Zjednoczonych, a także do Palestyny, wchodzącej w tym czasie w skład imperium osmańskiego.

Pod koniec lat 80-tych Aleksander III zaczął wprowadzać w życie tzw. kontrreformy, m.in. mocno ograniczające prawa samorządów lokalnych (ziemstw). Za panowania Aleksandra III w Rosji kontynuowany był rozwój stosunków kapitalistycznych. Migrujący do miast chłopi zasilali rzeszę robotników, co powodowało zwiększenie wydobycia surowców, wzrost produkcji przemysłowej, rozwój budownictwa. Rozpoczęto budowę kolei transsyberyjskiej, która miała zapewnić Rosji dostęp do bogactw surowcowych Syberii, połączenie ze szlakami handlowymi we wschodniej Azji oraz umożliwić penetrację Mandżurii i Korei.

Aleksander III z żoną Marią Fiodorowną

W polityce zagranicznej Aleksander III początkowo dążył do ścisłej współpracy z Niemcami i Austro-Węgrami. Z czasem konflikt interesów Rosji i Austro-Węgier na Bałkanach spowodował systematyczne pogorszanie się stosunków między tymi państwami.

W 1887 r. Rosja i Niemcy zawarły w Berlinie układ reasekuracyjny, gwarantujący wzajemną neutralność na wypadek ewentualnej wojny. Szczególną rolę we współpracy cesarstwa niemieckiego z Rosją odgrywał kanclerz Rzeszy i premier Prus – Otto von Bismarck, dlatego po odwołaniu go z urzędu kanclerza przez cesarza Wilhelma II (1890) w stosunkach rosyjsko-niemieckich nastąpił przełom. Wkrótce bowiem okazało się, że nowy kanclerz Leo von Caprivi nie tylko nie zamierzał odnawiać układu reasekuracyjnego z caratem, ale także podejmował próby zbliżenia Niemiec do Wielkiej Brytanii. Dla Rosji oznaczało to koniec współpracy z Niemcami.

Aleksander III podjął intensywne rozmowy z Francją, dotąd w dużym stopniu izolowaną, po czym w 1892 r. zawarł z nią przymierze. Tajne porozumienie rosyjsko-francuskie zobowiązywało oba kraje do udzielenia sobie militarnej pomocy na wypadek zaatakowania jednego z sygnatariuszy przez członka trójprzymierza (Niemcy, Austro-Węgry, Włochy).

Car Aleksander III zmarł 1 XI 1894 r. w Liwadii na Krymie. Jego następcą został najstarszy syn Mikołaj II.

powrót do początku strony