Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

Franklin Delano Roosevelt
(ur. 1882 R., zm. 1945 R.)

Amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, prawnik, pierwszy i jedyny prezydent Stanów Zjednoczonych czterokrotnie wybierany na najwyższy urząd w państwie (1932–45).

Urodził się 30 I 1882 r. w Hyde Park, nieopodal Nowego Jorku, w posiadłości ziemskiej należącej do jego rodziców. Rodzina Rooseveltów była zamożna i wpływowa. Jego krewnym był Theodore Roosevelt, prezydent USA w latach 1901–09, laureat pokojowej Nagrody Nobla.

Franklin był jedynym dzieckiem Jamesa – nowojorskiego adwokata i ekonomisty, wiceprezesa firmy kolejowej – oraz Sary Ann Delano.

Młody Franklin nie uczęszczał do szkoły i nie miał kontaktu z rówieśnikami, nauki pobierał u opłacanych przez matkę prywatnych nauczycieli. W latach 1896–1900 uczył się w prywatnej elitarnej szkole Peabody w Groton (stan Massachusetts). W latach 1900–04 studiował na Uniwersytecie Harvarda. Nie był wyróżniającym się studentem. W czasie pobytu na tej uczelni, jako naczelny redaktor, wydawał lewicującą studencką gazetkę – "Crimson". Po ukończeniu studiów na Harvardzie (1904) podjął dalsze studia na wydziale prawa Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Miał ogromne problemy z ukończeniem tej uczelni, ale ostatecznie w 1907 r. uzyskał prawo do praktyki adwokackiej i podjął pracę w firmie prawniczej "Carter, Ledyard & Milburn" w Nowym Jorku.

W 1905 r., wbrew woli rodziny, Franklin Delano poślubił swą daleką kuzynkę Eleonorę Roosevelt (także spokrewnioną z Theodore) poznaną na Harvardzie. Już od czasów studenckich znana była ona ze swych lewicowych poglądów, których nie zmieniła także w późniejszych latach. Wkrótce Roosevelt rozpoczął karierę polityczną. Zerwał z tradycją rodzinną i związał się z Partią Demokratyczną. W latach 1910–13 był senatorem stanowym okręgu New York. W wyborach prezydenckich w 1912 r. poparł Wilsona przeciw kandydatom republikańskim, w tym przeciw kuzynowi Theodore. Po zwycięstwie Wilsona Roosevelt otrzymał stanowisko asystenta sekretarza marynarki (1913) i sprawował tą funkcję do 1920 r. W 1914 r. bez powodzenia ubiegał się o mandat senatora stanu Nowy Jork. Z polecenia Wilsona wizytował w 1918 r. front we Francji, w 1919 r. był obserwatorem na konferencji pokojowej w Wersalu, a w 1920 r. odpowiadał za demobilizację armii amerykańskiej w Europie.

W wyborach prezydenckich w 1920 r. kandydował z ramienia demokratów na urząd wiceprezydenta u boku J. Coxa. Wybory wygrali jednak republikanie (W. Harding) i po zmianie administracji Roosevelt wyjechał z Waszyngtonu. W latach 1920–28 był wiceprezesem spółki ubezpieczeniowej i prowadził firmę prawniczą.

W 1928 r. Roosevelt, mimo że od 1921 r. poruszał się na wózku inwalidzkim (na skutek choroby wywołanej kąpielą w zimnym jeziorze), powrócił do życia politycznego. W latach 1928–1932 był gubernatorem stanu Nowy Jork.

29 X 1929 r. (tzw. "czarny piątek") na giełdzie w Nowym Jorku nastąpił krach, spowodowany głównie spekulacyjnym zawyżaniem kursów akcji, co ostatecznie doprowadziło do paniki i masowej wyprzedaży papierów wartościowych. Oznaczało to zakończenie wysokiej koniunktury lat dwudziestych i początek głębokiego kryzysu gospodarczego.


F. D. Roosevelt – prezydent USA w latach 1932–1945

W 1932 r. Roosevelt, jako kandydat Partii Demokratycznej na urząd prezydenta, prowadził kampanię wyborczą pod hasłem tzw. nowego ładu (New Deal), postulując interwencjonizm państwowy w sprawy gospodarcze i społeczne, mający doprowadzić do przełamania trwającego kryzysu gospodarczego. W atmosferze chaosu i pesymizmu wywołanego skutkami kryzysu, hasła Roosevelta trafiały na podatny grunt i dały mu zwycięstwo w wyborach prezydenckich (XI 1932).

Po zaprzysiężeniu i objęciu najwyższego urzędu (III 1933) Roosevelt rozpoczął realizację programu nowego ładu, który obejmował m.in. reformę systemu bankowego, walkę z bezrobociem poprzez wprowadzenie na dużą skalę robót publicznych oraz zmianę przepisów pozwalających na tworzenie nowych miejsc pracy i aktywizację społeczną, pomoc dla rolnictwa, wdrażanie systemu ubezpieczeń społecznych, tworzenie korporacji przemysłowych, reorganizację zatrudnienia, wprowadzenie płacy minimalnej, skrócenie czasu pracy. Ustanowiono nowe urzędy federalne, mające nadzorować realizację reform, jednak zdarzało się czasem, że nie działały one w sposób prawidłowy.

Interwencjonizm państwowy Roosvelta doraźnie dał pozytywne efekty dla gospodarki amerykańskiej, szczególnie w pierwszych latach rządzenia, co pozwoliło mu na drugie zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 1936 r. Na początku drugiej kadencji Roosevelt podjął próbę reorganizacji Sądu Najwyższego USA, po tym jak ten uznał znaczną liczbę ustaw z lat 1933–35 za niezgodne z konstytucją. Działania prezydenta zostały zablokowane przez senat, wywołały falę krytyki, a nawet przez niektórych uznane zostały jako chęć  sprawowania władzy w sposób dyktatorski. Zarzucano przy tym Rooseveltowi łamanie prawa i konstytucji, brano pod uwagę także  możliwość wszczęcia procedury impeachmentu (pozbawienie urzędu prezydenta).

Ingerencja państwa w sprawy gospodarcze stosowana przez administrację Roosvelta (m.in. ograniczanie produkcji, podwyższanie podatków) spowodowała w 1937 r. nawrót kryzysu gospodarczego i wzrost bezrobocia, a przez kraj przetoczyła się fala strajków.

W polityce zagranicznej Roosevelt opowiadał się za zerwaniem z izolacjonizmem amerykańskim. W 1933 r. nawiązał stosunki dyplomatyczne ze Związkiem Radzieckim. Dążył również do stworzenie dobrosąsiedzkich stosunków z krajami Ameryki Południowej.

Po wybuchu II wojny światowej Stany Zjednoczone oficjalnie zachowywały neutralność, jednak ustawa "Neutrality Act" umożliwiała dostawy wojskowe przeciwnikom "państw osi". Od 1940 r. prezydent zabiegał o zniesienie ustawy o neutralności, ale wobec twardej postawy izolacjonistów w USA, na razie nie brał pod uwagę przystąpienia do wojny.

W 1940  r. Roosevelt po raz trzeci wybrany został na prezydenta  USA.

W III 1941 r. weszła w życie ustawa "Lend-Lease Act" – pozwalająca prezydentowi USA na sprzedaż, wynajem, dzierżawę i pożyczkę materiałów wojennych i sprzętu innym państwom.  Największymi beneficjentami tej pomocy była Wielka Brytania a potem Związek Radziecki, który od strony amerykańskiej oprócz pieniędzy otrzymywał sprzęt wojskowy i żywność, co pozwoliło Sowietom na przetrzymanie najtrudniejszych momentów w początkowej fazie walki z Niemcami. 14 VIII 1941 r. Roosevelt wraz z brytyjskim premierem W. Churchillem podpisał Kartę Atlantycką, określającą wspólne cele wojenne i kierunki polityki powojennej.

7 XII 1941 r. japoński napad na główną bazę floty amerykańskiej na Oceanie Spokojnym w Pearl Harbor rozpoczął wojnę na Pacyfiku (8 XII USA i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Japonii). Kilka dni później (11 XI) Niemcy i Włoch wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym.


Japoński atak na bazę floty amerykańskiej w Pearl Harbor 7 XII 1941 r.

F.D. Roosevelt opowiadał się za ścisłą współpracą ze Stalinem. Wielokrotnie uczestniczył w spotkaniach z przywódcami koalicji antyhitlerowskiej, m.in. w Casablance (I 1943), Teheranie (XI–XII 1943) i Jałcie (II 1945).

W 1944 r. po raz czwarty Roosvelt wygrał wybory prezydenckie.

Podczas konferencji jałtańskiej (4–11 II 1945) wraz ze Stalinem i Churchillem uzgodnił strategię ostatecznego pokonania Niemiec, ale także zasady, na których miał opierać się nowy powojenny porządek świata. Uległość aliantów zachodnich (szczególnie Roosevelta) wobec żądań Stalina dała wolną rękę Stalinowi w Europie Środkowo-Wschodniej, która za przyzwoleniem przywódcy USA, miała znaleźć się w strefie wpływów Związku Radzieckiego.


"Wielka Trójka" w czasie konferencji jałtańskiej (II 1945):  W. Churchill,
F.D. Roosevelt i J. Stalin

F.D. Roosevelt zmarł 12 IV 1945 r., kilka tygodni przed zakończeniem II wojny światowej, w trakcie przygotowań do konferencji założycielskiej Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Roosevelt uważany jest za wybitnego, ale także za jednego z najbardziej kontrowersyjnych polityków USA. Przez środowiska liberalne i lewicowe był uwielbiany natomiast ostro krytykowany przez konserwatystów. Przez niektórych uważany jest za męża stanu, jednak wielu uważa, że na to miano absolutnie nie zasługuje.

Czasy w jakich przyszło mu rządzić Stanami Zjednoczonymi i udział w działaniach wojennych dały mu możliwość wielkiego wpływu na losy świata. Jednak jego postawa umożliwiła Stalinowi uzależnienie od Związku Radzieckiego znacznych obszarów w Europie (w tym Polski), a także innych regionów świata.

WAŻNE DATY:

1910–13

pełnienie przez Roosevelta funkcji senatora stanowego okręgu New York

1913–1920

praca na stanowisku asystenta sekretarza marynarki

1928–1932

sprawowanie urzędu gubernatora stanu Nowy Jork

1929

początek wielkiego kryzysu gospodarczego

1932

wybór Roosevelta na prezydenta USA

1933

początek realizacji programu nowego ładu

1936

ponowny wybór Roosevelta na prezydenta USA

1940

trzeci wybór na urząd prezydenta USA

1941

ustawa "Lend-Lease Act" (III); podpisanie Karty Atlantyckiej (VIII); japoński atak na Pearl Harbor, przystąpienie Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej (XII)

1943

konferencja w Teheranie (XI–XII)

1944

czwarty wybór Roosevelta na prezydenta USA

1945

konferencja w Jałcie (II); śmierć F. D. Roosevelta (IV)

  

powrót do początku strony  

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia