Thomas Woodrow Wilson
(ur. 1856 r., zm. 1924 r.)

Amerykański polityk i mąż stanu, dwudziesty ósmy prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki z ramienia Partii Demokratycznej (1913–21).

Urodził się 28 XII 1856 r. w Staunton w Wirginii w rodzinie prezbiteriańskiego pastora. Kształcił się na Uniwersytecie Princeton (wówczas College of New Jersey) i na Uniwersytecie w Wirginii, gdzie ukończył wydział prawa. W 1886 r. na Uniwersytecie Johna Hopkinsa uzyskał tytuł doktora, po czym rozpoczął działalność naukową. Od 1890 r. wykładał prawo na Uniwersytecie Princeton, w latach 1902–10 był jego rektorem. W 1902 r. opublikował książkę pt. "A History of the American People".

W działalności politycznej  Thomas Woodrow Wilson związał się z Partią Demokratyczną. Z jej ramienia pełnił urząd gubernatora stanu New Jersey w latach 1910–12. W tym czasie dorobił się opinii liberalnego reformatora. W wyborach prezydenckich w 1912 r. Partia Demokratyczna wysunęła kandydaturę Wilsona, który (głównie dzięki głosom elektorskim) został wybrany na dwudziestego ósmego prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Thomas Woodrow Wilson był zwolennikiem silnej władzy prezydenckiej. Od 1913 r. pełnił najwyższy urząd – w swojej polityce wewnętrznej realizował program reform New Freedom (Nowa Wolność).

Zreorganizował system finansowy państwa, wprowadził progresywny podatek dochodowy, obniżył taryfę celną. W 1914 r. wprowadził ustawę antytrustową, zwalczającą nieuczciwe praktyki monopolistyczne. Przyczynił się do zorganizowania systemu tanich kredytów dla farmerów, pozwalających im na uniezależnienie się od banków. Wprowadzono 8-godzinny dzień pracy, obywatele uzyskali prawo do swobodnego zrzeszania się i strajku, zakazano zatrudniania dzieci (do 1916 r. było to zjawisko powszechne).

Thomas Woodrow Wilson, prezydent USA w latach 1913–21 

W polityce zagranicznej Thomas Woodrow Wilson, choć deklarował zerwanie z polityką amerykańskiego imperializmu prowadzoną przez swych poprzedników, działał podobnie jak Roosvelt czy Taft. Za prezydentury Wilsona USA interweniowały (a następnie okupowały) w Haiti i na Dominikanie. Armia amerykańska podejmowała interwencję także w Meksyku i Hondurasie.

W sprawy europejskie administracja Wilsona początkowo nie angażowała się i zachowywała neutralność. Generalnie Amerykanie niewiele rozumieli z zawiłej polityki prowadzonej przez poszczególne mocarstwa europejskie i nie wykazywali zainteresowania w zgłębianiu wiedzy na ten temat.

Po wybuchu I wojny światowej (1914) Stany Zjednoczone oficjalnie ogłosiły neutralność, potwierdzając dotychczasową postawę wobec spraw europejskich. Wprowadzane reformy społeczne i głoszone przez Partię Demokratyczną hasło wyborcze: "On utrzymał nas z dala od wojny" pozwoliły Wilsonowi wygrać kolejne wybory prezydenckie w 1916 r. 

Choć od wybuchu I wojny światowej Stany Zjednoczone zachowywały oficjalnie neutralność, to pomagały państwom Ententy, szczególnie Wielkiej Brytanii i Francji, dostarczając im broń i udzielając pożyczek wojennych.

Prezydent Wilson zamierzał zachować neutralną postawę w konflikcie, obawiając się wewnątrzpolitycznych implikacji przystąpienia do wojny. Nadto chciał odegrać rolę mediatora między walczącymi stronami. Wkrótce po reelekcji Wilson doszedł do wniosku, że dalsza izolacja Stanów Zjednoczonych nie będzie już możliwa.

Jednym z ważniejszych powodów odstąpienia Wilsona od polityki neutralności było wprowadzenie przez Niemcy do walki okrętów podwodnych, których ataki pozbawiały życia również obywateli amerykańskich. Po ogłoszeniu przez Niemcy nieograniczonej wojny okrętów podwodnych (I 1917) Stany Zjednoczone zerwały z nimi stosunki dyplomatyczne i 6 IV 1917 r. wypowiedziały Niemcom wojnę (w XII 1917 r. także Austro-Węgrom).

Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny stanowiło znaczne wzmocnienie państw Ententy. 8 I 1918 r. Thomas Woodrow Wilson przedstawił Kongresowi USA warunki, na jakich mógł być zawarty pokój – był to 14-punktowy program będący jego wizją świata po zakończeniu działań wojennych (punkt 13 był postulatem utworzenia niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza); ostatni punkt programu mówił o konieczności utworzenia Ligi Narodów). 

Po zakończeniu I wojny światowej (XI 1918) Wilson udał się do Francji, gdzie uczestniczył w paryskiej konferencji pokojowej i wywarł duży wpływ na ostateczny kształt traktatu wersalskiego. Był inicjatorem utworzenia Ligi Narodów (28 IV 1919), międzynarodowej organizacji, która miała w przyszłości zapobiegać konfliktom zbrojnym i wspomagać współpracę między państwami.

W 1919 r. Thomas Woodrow Wilson otrzymał pokojową Nagrodę Nobla.

Wielka Czwórka konferencji paryskiej: L. George (Wielka Brytania), V.E. Orlando (Włochy), G. Clemanceau (Francja) i T.W. Wilson (USA)

Tymczasem w Stanach Zjednoczonych nastąpił zwrot w polityce. Zdominowany od 1918 r. przez republikanów Kongres USA nie ratyfikował postanowień traktatu wersalskiego, dlatego Stany Zjednoczone nigdy nie przystąpiły do Ligi Narodów. Tendencje do izolacji USA, w polityce zagranicznej wyrażane w haśle republikanów: "Powrotu do normalności", dały wyraźne zwycięstwo przeciwnikowi Wilsona w wyborach prezydenckich w 1920 r. – W. Hardingowi.

Thomas Woodrow Wilson zmarł 3 II 1924 r. w Waszyngtonie.

Pomnik Wilsona w Austin 

WAŻNE DATY:

1910–12 – pełnienie przez Wilsona urzędu gubernatora New Jersey 1912 – wybór Wilsona na prezydenta USA 1914 – ustawa antytrustowa; ogłoszenie neutralności Stanów Zjednoczonych po wybuchu I wojny światowej 1916 – ponowna wygrana Wilsona w wyborach prezydenckich 1917 (IV) – przystąpienie USA do wojny 1918 (I) – 14 punktów Wilsona 1919 (IV) – utworzenie Ligi Narodów 1919 – przyznanie pokojowej Nagrody Nobla 1920 – porażka Wilsona z W. Hardingiem w wyborach prezydenckich 1924 – śmierć Wilsona

powrót do początku strony