Lew Dawidowicz Trocki,
właśc. Lejba Bronstein
(ur. 1879 r., zm. 1940 r.)

Rewolucjonista i polityk  rosyjski, pochodzenia żydowskiego. Działacz międzynarodowego ruchu komunistycznego, zespół jego poglądów nazwano trockizmem.

Lew Trocki urodził się 7 XI 1879 r. w chłopskiej rodzinie żydowskiej, która nie zachowywała tradycji judaistycznych. Wychowywany był w duchu ateizmu.

W 1897 r. rozpoczął działalność w rosyjskim ruchu rewolucyjnym, rok później został aresztowany i zesłany na Syberię, skąd udało mu się zbiec (1902). Posługując się sfałszowanym paszportem, wyjechał do Londynu. Poznał tam W. Lenina i nawiązał z nim współpracę, pomagał mu w wydawaniu pisma "Iskra". Wkrótce poróżnił się jednak z Leninem i na II Zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) w 1903 r. opowiedział się po stronie mienszewików.

Po wybuchu rewolucji (1905–07) wrócił do Rosji i został przewodniczącym Rady Delegatów Robotniczych w Petersburgu. Już w 1906 r. zaczął głosić swą koncepcję rewolucji permanentnej, która dała początek tzw. trockizmowi.

Ulica Petersburga podczas rewolucji 1905-07

Po upadku rewolucji Trocki został skazany na dożywotnie zesłanie do kolonii karnej na Syberii. Po ucieczce (1907) ponownie znalazł schronienie w zachodniej Europie. Przebywał w Austrii, Szwajcarii i we Francji. W 1915 r. uczestniczył w konferencji w Zimmerwaldzie. Po wydaleniu z Francji (1916), udał się do Ameryki Północnej (USA i Kanady).

Po rewolucji lutowej (1917) Lew Trocki powrócił do Rosji (V 1917). Został przyjęty do partii bolszewickiej i wybrany na członka jej Komitetu Centralnego (KC) oraz przewodniczącego Rady Delegatów Robotniczych w Piotrogrodzie (Petersburgu). Ponownie nawiązał kontakt z Leninem i został jednym z najbliższych jego współpracowników.

W. Lenin i L. Trocki

Trocki był jednym z przywódców  rewolucji październikowej (X/XI 1917) i odegrał w niej znaczącą rolę. Po zdobyciu przez bolszewików władzy, w rządzie radzieckim (Radzie Komisarzy Ludowych) pełnił funkcję komisarza ludowego (ministra) spraw zagranicznych. Sprzeciwiał się podpisanemu w III 1918 r. z inicjatywy Lenina pokojowi z Niemcami. W latach 1918–25 był komisarzem spraw wojskowych i morskich. Jako główny organizator Armii Czerwonej dążył do zmilitaryzowania zakładów pracy i podporządkowania potrzebom armii całego życia społecznego. W 1921 r. poparł wprowadzoną przez Lenina Nową Ekonomiczną Politykę (NEP). Przez cały czas głosił hasło "rewolucji permanentnej", która negowała możliwość zbudowania socjalizmu w jednym państwie i mówiła o konieczności wybuchu rewolucji w całej Europie.

W czasie X Zjazdu Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) (1921) Trocki został potępiony za swe poglądy, jednak nie odebrano mu stanowisk państwowych i partyjnych.

Trocki wśród żołnierzy Armii Czerwonej

Po śmierci Lenina (1924), na tle walki o sukcesję po nim, Trocki podjął krytykę poglądów zmarłego przywódcy bolszewików. Zakwestionował także linię polityczną Stalina, przez co popadł z nim w ostry konflikt. Stalin, mający poparcie Zinowiewa i Kamieniewa, doprowadził do pozbawienia Trockiego wszystkich funkcji państwowych i partyjnych. W 1925 r. usunięto go ze stanowiska zwierzchnika armii, w 1926 r. z Biura Politycznego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) – WKP(b). W 1927 r. Trocki został usunięty z partii i z władz Międzynarodówki Komunistycznej. W I 1928 r. aresztowano go i skazano na zesłanie do Ałma-Aty w Kazachstanie. W 1929 r. został wydalony z ZSRR przez Stalina pod zarzutem działalności antypaństwowej, a w 1932 r. pozbawiony obywatelstwa radzieckiego. Przebywał w Turcji, Francji, Norwegii, by ostatecznie w 1937 r. osiąść w Meksyku.

Z zagranicy Trocki ostro atakował Stalina i jego politykę, oskarżając go o zdradę idei rewolucji i państwa radzieckiego. W 1938 r. utworzył IV Międzynarodówkę, czym spowodował rozłam w międzynarodowym ruchu komunistycznym.

20 VIII 1940 r. w Coyoacán w Meksyku Trocki został ciężko ranny w wyniku zamachu na jego życie, dokonanego przez agenta NKWD z polecenia Stalina. Następnego dnia Lew Trocki zmarł. Był autorem wspomnień "Moje życie", "Próba autobiografii".    

L. Trocki został zamordowany w Meksyku z rozkazu Stalina w 1940 r.

WAŻNE DATY:

1897 – początek rewolucyjnej działalności Trockiego 1898 – aresztowanie i skazanie na zsyłkę na Syberię 1902 – początek współpracy z Leninem 1903 – rozłam na II Zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), opowiedzenie się Trockiego po stronie mienszewików 1905–07 – udział Trockiego w rewolucji 1907–1917 – pobyt Trockiego na emigracji 1917 – rewolucja lutowa w Rosji (II); powrót Trockiego do Rosji, związanie się z bolszewikami (V); początek rewolucji październikowej, Trocki komisarzem ludowym spraw zagranicznych (X/XI) 1918–1925 – pełnienie funkcji komisarza spraw wojskowych i morskich 1924 – śmierć Lenina 1927 – wyrzucenie Trockiego z partii 1929 – wydalenie ze Związku Radzieckiego 1938 – utworzenie przez Trockiego IV Międzynarodówki 1940 – zamordowanie Trockiego z rozkazu Stalina

powrót do początku strony