W przypadku dwuznaku ch i litery h sytuacja wygląda podobnie jak w pisowni rz i ż. Choć dla Polaków pochodzących ze wschodu ch jest głoską bezdźwięczną, a h dźwięczną, większa część Polaków traktuje je jako jeden dźwięk (dlatego nie możemy oprzeć się w tym przypadku na zasadzie fonetycznej). Dwuznak ch piszemy: a) | gdy wymienia się na literę sz, np. duch -> dusza, oddech -> dyszy; |
b) | gdy występuje przed nim litera s, np. schudłam, schab; |
c) | na końcu prawie wszystkich form wyrazowych, przede wszystkim: | – | rzeczowników w miejscowniku (o kim, o czym), np. domach, psach; | – | przymiotników i wyrazów odmieniających się jak przymiotniki w dopełniaczu (kogo, czego) i miejscowniku (o kim, o czym) liczby mnogiej, np. pięknych, niskich, pachnących; | – | rzeczowników rodzaju męskiego w mianowniku liczby pojedynczej, np. strach, dach; WYJĄTEK: kilkanaście wyrazów pochodzenia obcego, zapożyczonych głównie z ukraińskiego, perskiego i hebrajskiego piszemy przez h, np. druh, poroh, Boh, ajatollah, shoah, szoah. Przez ch albo h możemy pisać wyraz Allach/Allah. | – | wyrazów nieodmiennych, szczególnie wykrzyknień, np. ach!, och! |
Dwuznak ch występuje w znacznie większej liczbie wyrazów niż litera h! Literę h piszemy: a) | gdy wymienia się na: | – | g, np. wahadło -> waga; | – | ż, np. druh -> drużyna; | – | z, np. błahy -> błazen; | b) | w wyrazach zapożyczonych ze starożytnej greki, które zaczynają się od cząstek: halo-, heks-, hekto-, helio-, hemato-, hemo-, hetero-, higro-, hiper-, hipno-, hipo-, holo-, homo-, hydro-, np. heksametr, hipnoterapia, hiperbola; | c) | na początku wyrazów: | – | zapożyczonych kiedyś z niemieckiego – hełm, węgierskiego – hajduk, ukraińskiego – hołubić, czeskiego – hojny, i nowszych, z angielskiego – happening, happy end; | – | wykrzykników, np. ha!, hej!, hurra! |
Zapamiętajcie, że literę h piszemy tylko w wyrazach zapożyczonych! Z form rodzimych tylko w wykrzyknikach! powrót do początku strony |