Prawie cały obszar Azji leży na półkuli północnej i wschodniej. Kontynent ten oblany jest wodami trzech Oceanów: Arktycznego od północy, Spokojnego od wschodu i Indyjskiego od południa. Na zachód od Azji znajduje się Europa, a na południowy zachód – Afryka.
Azja jest największym kontynentem – jej powierzchnia stanowi prawie 1/3 wszystkich obszarów lądowych na Ziemi. Jeszcze większy jest jej udział w liczbie ludności zamieszkującej naszą planetę – prawie 2/3. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że ludność Azji rozmieszczona jest bardzo nierównomiernie. Zdecydowana większość skupia się na wschodzie i południu kontynentu, podczas gdy wielkie obszary północne i centralne pozostają prawie niezamieszkane. W dwóch tylko państwach – Chinach i Indiach – mieszka łącznie około 2,5 miliarda ludzi.
Azja jest częścią kontynentu zwanego Eurazją. Została oddzielona od Europy, ze względu na znaczną odmienność kulturową, społeczną i historyczną. Umowna granica między Europą a Azją przebiega górami i rzeką Ural, wybrzeżem Morza Kaspijskiego i dalej wzdłuż mniejszych rzek do Morza Czarnego.
Jak ukształtowana jest powierzchnia Azji?
Jako że Azja i Europa tworzą jeden kontynent (Eurazję), mają wiele wspólnych cech geograficznych. Jedną z nich jest urozmaicone ukształtowanie powierzchni – zarówno poziome, jak i pionowe.
W obrębie kontynentu azjatyckiego występuje jeszcze więcej niż w Europie wysp i półwyspów (po stronie lądu) oraz mórz, zatok i cieśnin (po stronie wody). Sporo jest też łańcuchów górskich, wśród których na czoło wysuwają się Himalaje – najwyższe góry świata ze szczytem Mount Everest (8848 m n. p. m.).
Przebieg linii brzegowej w Azji jest równie zawiły jak w Europie. Na południu kontynentu rysuje ona wielkie półwyspy: Arabski (największy na świecie), Indyjski i Indochiński wraz z Malajskim. Na wschodzie jest Półwysep Koreański i Kamczatka, na północy m.in. Tajmyr i Jamał, a na południowym zachodzie Azja Mniejsza. Większość azjatyckich wysp skupia się w archipelagach (w odróżnieniu od Europy, gdzie główne wyspy rozmieszczone są "pojedynczo"). Największy z nich to Archipelag Malajski, na który składają się m.in. Borneo, Sumatra, Celebes, Jawa, Timor. Ponadto wymienić należy Filipiny oraz Wyspy Japońskie z Honsiu. Warto zauważyć, że obszar Azji – mimo silnie rozwiniętej linii brzegowej – jest stosunkowo zwarty. Liczne morza i zatoki nie są wcięte głęboko w ląd (tak jak ma to miejsce np. w Europie Zachodniej), lecz zarysowują się jedynie na obrzeżach kontynentu. Wiąże się to z wielką powierzchnią, jaką zajmuje Azja.
Ukształtowanie pionowe Azji można ogólnie opisać w dosyć prosty sposób – w części centralnej znajdują się wysokie góry, które otoczone są niższymi pasmami oraz wyżynami i nizinami.
Wśród gór wysokich najbardziej znane są oczywiście Himalaje(na zdjęciu obok). Trzeba jednak wiedzieć, że w Azji Centralnej występują też inne, niewiele niższe łańcuchy górskie, np. Karakorum (drugie góry przekraczające 8000 m n. p. m. – szczyt K2 ma 8611 m n .p. m.), Kunlun (7723 m n .p. m.), Pamir (7719 m n .p. m.), Hindukusz (7690 m n .p. m.), Tienszan (7439 m n .p. m.). Między tymi górami położona jest Wyżyna Tybetańska, której wysokości sięgają powyżej 6000 m n .p. m.
Niziny w Azji zajmują stosunkowo niedużą powierzchnię . Te największe ukształtowały się w dorzeczach wielkich rzek, np. Nizina Zachodniosyberyjska w dorzeczu Obu i Irtyszu, Nizina Chińska w dorzeczu Jangcy i Huang He, Nizina Gangesu, Nizina Indusu.
W bezodpływowym rejonie Jeziora Aralskiego i Morza Kaspijskiego położona jest Nizina Turańska. Pobliska depresja nadkaspijska to najwiekszy na świecie obszar leżący poniżej poziomu morza.
Z kolei najgłębsza depresja na naszej planecie występuje na Bliskim Wschodzie, nad Morzem Martwym (403 m p. p. m.).
Czym pokryta jest powierzchnia Azji?
Obszar Azji ma znaczną rozciągłość południkową – od równika na południu poza koło podbiegunowe na północy. Z tego względu na kontynencie występują wszystkie strefy klimatyczne (patrz mapa) i, co za tym idzie, wszystkie strefy krajobrazowe (patrz mapa powyżej).
Spróbujmy prześledzić krajobrazy Azji, przemieszczając się z północy na południe.
Podobnie jak w Europie, większość wysp na Oceanie Arktycznym (a także część samych wód Oceanu) pokrywa lód.
Północne wybrzeża Azji zajmuje pas tundry, przy czym jest on znacznie szerszy niż w Europie.
Na południe od tundry, rozległe przestrzenie Syberii (azjatyckiej części Rosji) porasta tajga – zdjęcie obok. Jest to największy na świecie zwarty kompleks leśny. W krajobrazie pojawiają się tu pierwsze oznaki działalności człowieka. Przede wszystkim pozyskuje się drewno oraz liczne bogactwa mineralne, z jakich znana jest Syberia (węgiel, gaz, ropa, rudy metali, diamenty, uran). Niewielkie i rozproszone skupiska ludności oraz związane z nimi tereny rolnicze spotkać można dopiero na południowych krańcach tajgi. Panuje tu klimat umiarkowany kontynentalny, który raczej nie sprzyja osadnictwu – mało jest opadów, lata są upalne, a zimy bardzo mroźne.
O ile na trawiastych stepach człowiek może jakoś przetrwać (np. dzięki hodowli zwierząt), o tyle na gorących półpustyniach i pustyniachAzji Centralnej (zdjęcie obok) czy Bliskiego Wschodu życie jest bardzo ciężkie, a często wręcz niemożliwe. Wysokie temperatury i bardzo skąpe opady sprawiają, iż tereny te są bardzo słabo zaludnione.
Zgoła odmienna sytuacja panuje na Dalekim Wschodzie – od Półwyspu Indyjskiego, poprzez Indochiny i Nizinę Chińską, po Koreę i Japonię. Panują tu wilgotneklimaty zwrotnikowe i podzwrotnikowe–monsunowe.
Są one korzystne dla rozwoju rolnictwa (dużo opadów i wysokie temperatury). Dodatkowo Niziny: Chińską, Gangesu i Indusu pokrywają urodzajne gleby rzeczne (mady). Pod uprawy przeznacza się niemal każdy najmniejszy skrawek ziemi, by móc wyżywić setki milionów żyjących tam ludzi – na zdjęciu powyżej tarasowa uprawa ryżu w Chinach.
Chiny i Indie to 2 najbardziej zaludnione państwa świata. Mimo iż większość ludzi mieszka tam na wsiach, to rozwinęły się również wielkie miasta, liczące nawet po kilkanaście milionów mieszkańców, np. Szanghaj (18 mln), Pekin (12 mln), Bombaj (14 mln), Kalkuta (13 mln), Delhi (12 mln). Jednak za największą aglomerację miejską Azji (i świata) uważa się japońskie Tokio (około 34 mln mieszkańców). Ponadto wymienić też trzeba koreański Seul (22 mln mieszk.), indonezyjską Dżakartę (18 mln mieszk.) i filipińską Manilę (15 mln mieszk.).
Jeszcze inne krajobrazy spotkać można w Azji Południowo-Wschodniej – na Półwyspie i Archipelagu Malajskim.
Jest to obszar leżący w pobliżu równika, czyli w zasięgu klimatu równikowego. Padające tam codziennie deszcze zenitalne przyczyniły się do powstania gęstego, wilgotnego lasu równikowego – dżungli (na zdjęciu obok). Z tego względu osadnictwo było utrudnione i generalnie obszar ten jest słabo zaludniony. Wyjątek stanowi wyspaJawa, którą zamieszkuje kilkadziesiąt milionów ludzi. Przyciągnęły ich tam korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa – urodzajne gleby użyźniane pyłami i popiołami wulkanicznymi.
Ze względu na znaczne wysokości bezwzględne (ponad 5000 m n. p. m.) obszar Tybetu powinien być zaliczany do gór. Jednak tereny te zostały określone mianem Wyżyny Tybetańskiej, ponieważ dominują tam krajobrazy typowe dla wyżyn – lekko pofałdowana powierzchnia Ziemi o stosunkowo niedużych wysokościach względnych.
Morze Kaspijskie jest w zasadzie jeziorem, ponieważ nie ma naturalnego połączenia z wodami Wszechoceanu. Jednak ze względu na znaczne rozmiary tego akwenu, w powszechnym użytku przyjęła się nazwa morze.
Również Morze Martwe nie jest morzem lecz jeziorem. Leży ono na dnie najgłębszej depresji świata, 403 metry poniżej poziomu lustra wody Wszechoceanu. Morze Martwe jest też najbardziej zasolonym naturalnym zbiornikiem wodnym na naszej planecie.
Słowa kluczowe:
Wśród 
Na południe od 
O ile na trawiastych 
Są one korzystne
Jest to obszar leżący w pobliżu 
;){kind=link}
;){kind=link}
;){kind=link}