Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=416
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=441
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=335
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku
Przyroda > Polska > Elementy krajobrazu > Kształt terenu

Kształt terenu

Słowa kluczowe:
- krajobraz
- ukształtowanie poziome
- ukształtowanie pionowe
- linia brzegowa
- wyspa
- półwysep
- mierzeja
- nizina
- wyżyna
- góry
- depresja
- pojezierze

Jak opisujemy kształt terenu?

Do opisu kształtu terenu (powierzchni Ziemi) przydatne są 2 pojęcia:

UKSZTAŁTOWANIE POZIOME

Ukształtowanie poziome powierzchni Ziemi to jej obraz widziany z góry. Elementem decydującym o kształcie powierzchni Ziemi jest tu linia brzegowa, czyli miejsce, w którym ląd styka się z wodą – morzem, jeziorem (patrz zdjęcie obok).




Przykładowymi obiektami poziomego ukształtowania terenu są:

  • Wyspy – obszary otoczone ze wszystkich stron wodą.
    W Polsce dużych wysp
    nie ma wiele, największa
    znajduje się na Morzu Bałtyckim i nosi nazwę Wolin (265 km2); pozostałe, zarówno te na morzu, jak i na jeziorach czy rzekach, mają niewielkie powierzchnie.

  • Półwyspy – fragmenty lądu w większej swojej części otoczone wodą. W Polsce najbardziej znany
    jest Półwysep Helski, będący jednocześnie mierzeją (czytaj niżej).

  • Mierzeje – piaszczyste wały usypane przez fale morskie. Są dosyć charakterystycznym elementem krajobrazu polskiego wybrzeża.
    Mierzeja może być połączona z lądem:
    - z jednej strony – wtedy jest
    półwyspem, który oddziela od morza zatokę lub zalew, np. Mierzeja Helska, Mierzeja Wiślana;
    - z dwóch stron – wówczas oddziela od morza jeziora przybrzeżne,
    np. Jamno, Bukowo, Gardno, patrz
    animacja.

Wyspy, półwyspy, mierzeje są elementami ukształtowania poziomego po stronie lądu. Jednocześnie po stronie morza (jeziora) można wyróżnić takie elementy jak zatoki, zalewy, cieśniny.

UKZTAŁTOWANIE PIONOWE

Ukształtowanie pionowe, czyli rzeźba terenu to inaczej zróżnicowanie wysokościowe powierzchni Ziemi.

Na pewno nieraz zauważyłeś, że jedne obszary leżą wyżej, a inne niżej. Przykładem może być chociażby górka, z której w zimie zjeżdżasz na sankach.
Oprócz takich górek i pagórków (mniejszych lub większych) na powierzchni Ziemi istnieje wiele innych pionowych form ukształtowania terenu, np. kotliny, doliny, wąwozy, płaskowyże, równiny. Wszystkie one składają się na rzeźbę terenu.

Mapa hipsometryczna przedstawia wysokości terenu nad poziomem morza
(n. p. m.). Na jej podstawie można wyróżnić główne jednostki pionowego ukształtowania powierzchni:

  • Niziny – obszary położone poniżej 200 m n. p. m.; zajmują w Polsce ponad 70% powierzchni; największa jest Nizina Mazowiecka; ponadto do nizin zaliczają się również pojezierza (Mazurskie, Pomorskie, Wielkopolskie)
    oraz depresje, czyli obszary leżące poniżej poziomu morza (jest ich bardzo mało, w Polsce zajmują zaledwie 0,1% powierzchni kraju, występują na Żuławach Wiślanych).

  • Wyżyny – obszary leżące na wysokościach od 200 do 500 m n. p. m.; występują w Polsce południowo-wschodniej; dwie największe to Wyżyna Małopolska i Wyżyna Lubelska; częścią Wyżyny Małopolskiej są niskie Góry Świętokrzyskie, które zalicza się do pasa wyżyn; najwyższe ich wzniesienia nieznacznie przekraczają wysokość 500 m n. p. m. (Łysica 612 m, Łysa Góra 594 m);

  • Góry – obszary powyżej 500 m n. p. m.; znajdują się na południu kraju; zarówno Sudety jak i niemal całe Karpaty są górami średnimi; jedyne pasmo gór wysokich w Polsce to Tatry, w których znajduje się najwyższy szczyt naszego kraju – Rysy (2499 m n. p. m.).

Czy wiesz, że?
  • Najwyższy szczyt Polski, leżące na granicy polsko-słowackiej Rysy
    (2499 m n. p. m.), nie jest najwyższym szczytem Tatr. Większą wysokość
    (2655 m n. p. m.) ma Gerlach, który w całości znajduje się po stronie Słowacji.

  • Najniższym punktem powierzchni naszego kraju jest depresja w okolicach Jeziora Druzno na Żuławach Wiślanych (–1,8 m n. p. m.).

powrót na początek strony

Zobacz także
Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia