KORDIAN

Kordian miał być trylogią. Pierwsza część nosi tytuł Spisek koronacyjny. Utwór dotyczy spisku na życie cara Mikołaja I w 1829 r. Imię Kordian pochodzi od łacińskiego słowa cor, co znaczy serce (imię to nie występuje jednak w dziewiętnastowiecznych słownikach; jak wskazuje jeden z listów Słowackiego do matki, imię to zostało przez niego wymyślone). Mamy do czynienia z bohaterem czułym, kierującym się emocjami. Poznajemy go jako piętnastoletniego, przedwcześnie dojrzałego młodzieńca. Rozmyślający nad sensem życia chłopiec nie widzi żadnego celu działania, cierpi na egzystencjalny "ból istnienia" (podobnie jak Werter Goethego). Jest zakochany w starszej od siebie kobiecie – Laurze – która bawi się jego uczuciami, co doprowadza go do samobójstwa.

Jednak w kolejnych aktach poznajemy dalsze losy Kordiana – odbywa podróż po Europie, na szczycie góry Mont Blanc wygłasza monolog (przypominający Wielką Improwizację Konrada). Podsumowuje w nim swoje życie i postanawia poświęcić się ojczyźnie, a biernemu mesjanizmowi z III części Dziadów przeciwstawia ideał aktywnej walki: Polska Winkelriedem narodów! (Arnold Winkelried był średniowiecznym bohaterem, który skierował kopię wroga na własną pierś, przez co przyczynił się do zwycięstwa nad nieprzyjacielem). Tak więc winkelriedyzm to postawa podobna do mesjanizmu, ale wymagająca aktywności, poświęcenia w walce.

W akcie III Kordian, uczestnik koronacyjnego spisku, podejmuje się zabicia cara, jednak przed drzwiami carskiej komnaty pada zemdlony. Pokonał go jego własny Strach, a Imaginacja podsunęła niesamowite obrazy. Ostatnia scena ma zakończenie otwarte – nie wiadomo jak rozstrzygnął się los bohatera.

Przyczyn klęski Kordiana, było kilka:

–	po pierwsze jego cechy charakteru: nadwrażliwość, słabość psychiczna, wybujała wyobraźnia, naiwność, brak doświadczenia i realizmu, impulsywność, emocjonalność;
–	po drugie brak poparcia w społeczeństwie: był sam, jednostka nie może zmienić sytuacji w kraju;
–	trzecią przyczyną był konflikt między przekonaniem o boskiej mocy ludzkiego ducha a ułomnością natury ludzkiej.

PRZYCZYNY UPADKU POWSTANIA LISTOPADOWEGO W KORDIANIE

Wstęp do całej trylogii nosi tytuł Przygotowanie. Czas akcji tej części Kordiana to noc z 31 XII 1799 r. na 1 I 1800 r. Poeta miał w zamyśle umieścić akcję na przełomie wieków, ale pomylił się, bowiem wiek XIX rozpoczyna się 1 I 1801 r. Warto dodać, że pomyłki tej często nie zauważają autorzy opracowań Kordiana.

Akcja toczy się w grocie Twardowskiego na Podkarpaciu. W tym tajemniczym miejscu diabły tworzą z różnych składników przywódców postania listopadowego. Można się domyślić, że nie będą oni dobrymi ludźmi. Ponadto jest zapowiedziane, że powstanie zakończy się klęską.

Tworzone postaci to:

Chłopicki –	stworzony ze szpilek Napoleona; będzie dumny i głupi. Będzie robił wielkie plany, ale nie wcieli ich w życie. Konserwatysta bez energii. Jego nazwisko jest sprzeczne z naturą, gdyż ten dumny arystokrata będzie pogardzał chłopami.
Czartoryski –	powstał z diamentu; z tego wynika, że będzie to osoba ważna, szlachetna, lecz niestety równie konserwatywna jak Chłopicki. Zachowawczy dyplomata niewierzący w skuteczność działań militarnych.
Skrzynecki –	stworzony z konstelacji Raka, z czego można wnioskować, iż człowiek ten będzie się tchórzliwie cofał oraz będzie powolny i nieudolny.
Niemcewicz –	powstał z Lachów dziejów, będzie pisarzem, historykiem, stworzy wiele dzieł, jednak niezbyt interesujących. Zdziecinniały konserwatysta żyjący przeszłością, zły żołnierz i zły poeta.
Lelewel –	ograniczony pesymista, uczony ze zmiennymi poglądami, wszystko rozważający tylko teoretycznie.
Krukowiecki –	obrzydliwy, odrażający, porównany do Tatarów – przyniesie zniszczenie, zdrajca, tchórz, egoista, doprowadzi ojczyznę do upadku.

Taki sposób przedstawienia tych postaci miał wyjaśnić przyczyny upadku powstania listopadowego, czyli niekompetencję, nieudolność przywódców oraz ich tchórzliwość i konserwatyzm.

KORDIAN DRAMATEM ROMANTYCZNYM

•	Niezachowanie jedności czasu i miejsca – akcja toczy się na przestrzeni wielu lat, np. Przygotowanie toczy się w nocy z 1799 r. na 1800 r., a koronacja w akcie III odbywa się w 1829 r. Wiele miejsc akcji – plac w Warszawie, majątek Kordiana, grota Twardowskiego, James Park w Londynie.
•	Akcja jest nieciągła: sceny są ze sobą luźno powiązane, brak związku między Przygotowaniem a resztą utworu; wiele wątków – miłość do Laury, podróże, spisek.
•	Występuje łączenie rodzajów literackich (epika, liryka i dramat) – monolog Kordiana na szczycie Mont Blanc należy do liryki, bo mówi o subiektywnych uczuciach. Elementy dramatu to dialogi i napięcie (np. otwarte zakończenie). Epikę stanowią trzy opowieści Grzegorza.
•	Połączenie fantastyki z realizmem (występowanie diabłów, czarownic, odlot Kordiana z Mont Blanc na chmurze), obok historycznych wydarzeń (np. koronacja cara).
•	Występują symbole – np. Mont Blanc jest symbolem bycia ponad światem, papuga przy papieżu to symbol jego głupoty.
•	Indywidualizacja języka.
•	Pojawiają się elementy ludowości – bajki, wiara w diabły.
•	Kordian to typowy bohater romantyczny – rozchwiany psychicznie; patriota, buntownik, skomplikowany wewnętrznie, indywidualista, "kochanek ojczyzny", nieszczęśliwie zakochany w kobiecie.
•	Tematyka filozoficzna, psychologiczna, historyczna.
•	Występują sceny zbiorowe, np. na placu przed zamkiem w Warszawie.
•	Pojawia się typowa dla tekstów romantycznych wizyjność (obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa) – Kordian na Mont Blanc.

KORDIAN JAKO DRAMAT ROZRACHUNKOWY –
ZWIĄZKI Z III CZ. DZIADÓW

PODOBIEŃSTWA

–	obydwa utwory są dramatami romantycznymi
–	są dyskusją na temat powstania listopadowego, odwołują się do faktów historycznych
–	ukazują obraz polskiego społeczeństwa
–	krytykują carat
–	prezentują podobny typ bohatera
–	Przygotowanie odpowiada II cz. Dziadów, akt I nawiązuje do IV cz. Dziadów, scena na Mont Blanc odpowiada Wielkiej Improwizacji, a przemiana Kordiana przypomina przemianę Gustawa w Konrada

RÓŻNICE

–	w Dziadach jest zawarta idealizacja spiskowców, w Kordianie krytyka
–	Dziady to pochwała mesjanizmu,  utwór Słowackiego to jego krytyka
–	przyczyny upadku powstania: według Mickiewicza winna jest szlachta, która się nie zjednoczyła, Słowacki zaś obwiniał  przywódców oraz uznał, że duży wpływ na niepowodzenie powstania miało  nieuświadomienie ludu przez szlachtę
–	Mickiewicz proponował rewolucję szlachecką, a Słowacki powstanie ogólnonarodowe
–	inna rola poezji i poetów: u Mickiewicza poeta-wieszcz, prorok; u Słowackiego działający przywódca narodu

 powrót do początku strony