|
Motto utworu: Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia – trzeba być lisem i lwem (Machiavelli). Akcja utworu rozgrywa się w średniowieczu, w XIV w., kiedy to Krzyżacy, opanowawszy Prusy, zagrozili niepodległości Litwy. Konrad Wallenrod to tajemnicza postać, (jego losy poznajemy dzięki opowieści wajdeloty Halbana). Został porwany przez Krzyżaków jako dziecko – dobrze zapamiętał obrazy z napadu oraz krzyk swojej matki. Wychowywano go jak Krzyżaka, ale Halban (poeta i pieśniarz litewski) nie dopuścił do wynarodowienia chłopca i podżegał w nim miłość do ojczyzny oraz chęć zemsty na Krzyżakach. Młody Walter Alf (tak naprawdę nazywał się Konrad Wallenrod), żyjący opowieściami wajdeloty, przy pierwszej sposobności uciekł więc na Litwę, gdzie opowiedział swoje dzieje. Tam wspomagał księcia Kiejstuta, pokochał jego córkę Aldonę i założył z nią rodzinę. Jednak gdy Litwie zaczęli zagrażać Krzyżacy, Alf, który wiedział, jak są silni i że zwyciężą Litwinów, postanowił przedostać się do wroga. Chciał wcielić w życie ideę bycia lisem, kiedy nie można być lwem. Jako Konrad Wallenrod zdobył uznanie i władzę komtura. W wyniku jego działań Krzyżacy przegrali walkę z Litwinami. Wkrótce jednak wykryto spisek, a Konrad popełnił samobójstwo. Bohater zapłacił bardzo wysoką cenę za zwycięstwo nad wrogiem – stracił honor, miłość (Aldona także umarła) i życie. TRAGIZM BOHATERA
Tragizm Konrada Wallenroda wyraża się przede wszystkim w bolesnym konflikcie sumienia. Metody walki, jakie wybiera, podstęp wobec wroga i zdrada, wymagają aktu wielkiego samozaparcia, przezwyciężenia wątpliwości natury moralnej. Wallenrod musiał wkraść się w łaski wroga, pozyskać jego zaufanie, by następnie doprowadzić go do zguby. Dramatyczna sytuacja moralna, konflikt sumienia (Konrad był przecież chrześcijaninem), szczególna wrażliwość na kłamstwo i fałsz w postępowaniu – wszystko to czyni z Wallenroda postać wewnętrznie skomplikowaną i tajemniczą. Poczucie spełnionego czynu nie przynosi Konradowi satysfakcji. Jego wyznania po dokonanej zdradzie ujawniają tragizm moralny, pokazują rozterki człowieka, który nie akceptuje własnych czynów. Fatum, które ciążyło nad Konradem polegało na tym, że chciał on wolności i spokoju dla swej ojczyzny, musiał to jednak okupić zdradą. Bohater nie mógł wybrać między wolnością dla swego kraju a zachowaniem szacunku Krzyżaków. Jeżeli nie zdradziłby zakonu, Litwa byłaby nękana wojną, natomiast, gdy podszedł Krzyżaków podstępem, został skazany na śmierć za zdradę. Jego czyn był równocześnie haniebny i szlachetny. KONRAD WALLENROD JAKO POWIEŚĆ POETYCKA Powieść tego typu ma:
– | luźną, fragmentaryczną i niechronologiczną budowę (najpierw poznajemy Konrada jako Wielkiego Mistrza Krzyżaków, dopiero potem dowiadujemy się prawdy z opowieści wajdeloty); | – | fabułę, którą przerywają dygresje narratora, refleksje ogólnoludzkie, opisy przyrody; | – | fragmenty liryczne (np. ballada Alpuhara); | – | wierzchołkową akcję utworu (przedstawione są najdramatyczniejsze momenty), dodatkowo akcja toczy się w średniowieczu. |
W utworze (który w całości jest wierszowany) mieszają się rodzaje literackie – epika (fabuła i narrator), liryka (pieśń, hymn), dramat (dialogi, napięcie dramatyczne). Konrad to typowy bohater powieści poetyckiej (bajroniczny) – dodatkowo tytuł powieści stanowi imię i nazwisko głównego bohatera. Narrator jest subiektywny, wyraża swoje odczucia i opinie, nie jest wszechwiedzący; zwraca się do czytelnika, pokazuje swoją wiedzę o Zakonie.WALLENRODYZM JAKO SPOSÓB WALKI I SPOSÓB PRZEKAZU Konrad Wallenrod został wydany w Rosji, po powstaniu dekabrystów, miał więc dwa typy domniemanych odbiorców – spiskowców i cenzurę carską. REWOLUCJONIŚCI 1. | Do nich skierowane jest motto utworu. | 2. | Zakończenie wstępu – to zapowiedź powstania na Litwie: Z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości. | 3. | Utwór zagrzewa do walki, Ballada Alpuhara też jest skierowana do rewolucjonistów: Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstęp. | 4. | Zakończenie utworu wymaga od odbiorcy domyślenia się rzeczywistej treści utworu, do rewolucjonistów skierowane są słowa: Ojczyzna, powinność, kochanka. |
CENZURA CARSKA 1. | Podtytuł sugeruje historyczność utworu. | 2. | Zakończenie przedmowy skierowane jest do cenzury: Co ma ożyć w pieśni, zginąć powinno w rzeczywistości (F. Schiller). | 3. | W drugim wydaniu w Rosji zawarta została pochwała cara. |
powrót do początku strony |
