|
RYBKA To utwór na temat nieszczęśliwej miłości, problemu nierówności stanowej (bogaty pan porzuca biedną dziewczynę) i podziałów klasowych. Ballada dowodzi, że nie ma zbrodni bez kary – takie pojęcie moralności ma genezę ludową. Za porzucenie kochanki bohater zostaje zamieniony w kamień, to bardzo surowa i bezwzględna kara. Bardzo ważną rolę w utworze odgrywa przyroda – jest zarówno tłem akcji, jak i bohaterką (rybka jako sędzia i kat). Przyroda tworzy też nastrój. Język jest prosty, komunikatywny. Występują elementy języka ludowego – zdrobnienia (oczki, kamuszki), porównania zaczerpnięte z życia wiejskiego (oczko drobne jak paciórka), epitety z życia codziennego (zimna rosa, ostre kamuszki). Utwór nie jest bogaty w metafory, zawiera wiele wypowiedzi różnych osób (monolog dialogizowany). Wszystkie wymienione powyżej cechy świadczą o ludowym charakterze tej ballady.
LILIE Temat ballady nawiązuje do pieśni ludowej pt. Pani zabiła pana. Drugim źródłem inspiracji stała się dla Mickiewicza historia wyprawy Bolesława Śmiałego na Ruś Kijowską w średniowieczu (istniał wówczas dekret mówiący, że niewierne żony będą karane śmiercią). Elementy romantyczne w utworze:
– | historyzm; | – | powrót do średniowiecza; | – | fantastyka; | – | przyroda (lilie) jest bohaterem i tłem, odbija psychikę bohaterki, jest sędzią, tworzy nastrój. | – | psychologizm – stany psychiczne bohaterki, jak każdego bohatera romantycznego, są bardzo zróżnicowane, co poeta opisuje bardzo szczegółowo. |
Słowa wypowiedziane przez pustelnika: Nie masz zbrodni bez kary, to myśl przewodnia utworu. Tematem ballady jest zdrada żony, która, czekając na męża, nie zdołała oprzeć się pokusie. Następnie zabiła małżonka, by jej czyn nie wyszedł na jaw. Stan jej uczuć opisuje poniższy wykres. 
1. | Moment morderstwa – szok, obłęd, panika. | 2. | Uspokajająca rada pustelnika. | 3. | Pytania dzieci – zaniepokojenie, zmieszanie. | 4. | Pojawienie się ducha męża – wyrzuty sumienia, niepokój, smutek. | 5. | Przyjazd braci – omdlenie ze strachu, obłęd. | 6. | Pobyt braci – częściowe uspokojenie. | 7. | Wizyta u pustelnika, panika, strach (rady pustelnika mają o tyle dwuznaczny charakter, że jeśli stosujący się do nich człowiek nie ma czystego sumienia, to obracają się przeciw niemu). | 8. | Kara – zawalenie się kościoła, panika, obłęd, śmierć. |
CECHY ROMANTYCZNE BALLAD I ROMANSÓW:
– psychologizm
– fantastyka, baśniowość
– nastrój tajemniczości i grozy
– ludowość
– duża rola przyrody
– historyzm (odwołania do średniowiecza)
– dominacja uczucia nad rozumem
– gatunek mieszany – zaprzeczenie zasadzie decorum
– zaprzeczenie racjonalizmowi i zasadzie prawdopodobieństwa powrót do początku strony |
