Skrótowce to wyrazy powstałe w wyniku skrócenia wyrażeń składających się z dwóch lub więcej słów. Pisownia skrótowców w formie podstawowej Skrótowce dzielimy na: 1. Literowce – złożone z pierwszych liter skracanej nazwy, nazwy liter wymawia się osobno , np.: NBP = | Narodowy Bank Polski [en-be-pe] | PKS = | Państwowa Komunikacja Samochodowa [pe-ka-es] | PZH = | Państwowy Zakład Higieny [pe-zet-ha] | PLM = | Państwowe Liceum Muzyczne [pe-el-em] | GWSP = | Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna [gie-wu-es-pe] |
2. Głoskowce – także złożone z pierwszych liter, ale odczytuje się głoski oznaczane przez litery. Większość z nich stanowią skrótowce, które wewnątrz zawierają samogłoski, np.: NATO = | ang. North Atlantic Treaty Organization [nato] | PAN = | Polska Akademia Nauk [pan] | WOP = | Wojska Ochrony Pogranicza [wop] | OSiR = | Ośrodek Sportu i Rekreacji [osir] | ZAiKS = | Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych [zaiks] |
3. Grupowce – składające się z grupy głosek (najczęściej pierwszych sylab wyrazów skracanych). Pisane są dwojako – pierwsza litera wielka, a pozostałe małe, lub całość wielkimi, wymawiane jako suma połączonych sylab, np: Pafawag = | Państwowa Fabryka Wagonów [pafawag] | Wifama = | Widzewska Fabryka Maszyn [wifama] | RAFAKO = | Raciborska Fabryka Kotłów [rafako] | Kedyw (lub KEDYW) = | Kierownictwo Dywersji [kedyw] | Beneluks (lub BENELUX) = | Belgia, ang. Nederland (Holandia), Luksemburg [beneluks] |
4. Skrótowce mieszane o niejednorodnej strukturze – są kombinacjami dwóch lub nawet trzech powyższych rodzajów skrótowców, np.: PZMot = | Polski Związek Motorowy [pe-zet-mot] | SNaP = | Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów [snap] | DLMyśl = | Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego [de-el-myśl] |
Literowce i głoskowce zapisuje się dużymi literami, natomiast pozostałe skrótowce, jeżeli występują w mianowniku, albo dużymi literami, albo pierwszą dużą, a pozostałe małymi – zgodnie z przyjętym zwyczajem. Wszystkie ww. rodzaje skrótowców zapisuje się bez kropek, również tzw. skrótowce przyswojone, nawet jeżeli w oryginalnej pisowni występują z kropką, np.: USA a nie U.S.A. – | mimo, że w pisowni angielskiej obowiązuje ten drugi zapis |
Jeżeli w skrótowcach pisanych dużymi literami występują spójniki lub przyimki pisze się je małą literą lub pomija, np.: ZDiK = | Zarząd Dróg i Komunikacji | CIoK = | Centrum Informacji o Książce | IMiDz = | Instytut Matki i Dziecka | IMiGW = | Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej | IŻŻ lub IŻiŻ = | Instytut Żywności i Żywienia | IMER = | Instytut Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa | EWWS lub EWWiS = | Europejska Wspólnota Węgla i Stali |
Pomija się także wszelkie znaki interpunkcyjne występujące w pełnej nazwie, np.: WNSP = | Wydział Nauk Społeczno-Pedagogicznych | PPTiT = | Poczta Polska, Telegraf i Telefon |
Jeżeli dla oznaczenia skracanego wyrazu (poza pierwszą) użyte zostały dodatkowe litery, należy pisać je małymi literami, np.: MKOl = | Międzynarodowy Komitet Olimpijski | SdPl = | Socjaldemokracja Polska |
Skrótowce zawierające w sobie głoskę ch zawsze pisze się zgodnie z zasadą: duże c i małe h (gdyż c w skrótowcu oznaczać może c lub cz), tak jak w poniższym przykładzie: ChSA = | Chrześcijańskie Stowarzyszenie Akademickie | BCh = | Bataliony Chłopskie |
Głoski, na które składa się więcej niż jedna litera, jak: sz, cz, dz, dzi itp. (poza ch), zapisuje się, pomijając drugą literę, np.: RP = | Rzeczpospolita Polska | SGH = | Szkoła Główna Handlowa |
Wyjątkiem od ww. zasady są następujące skrótowce: DzU = | Dziennik Ustaw | WSzW = | Wojewódzki Sztab Wojskowy |
Pisownia skrótowców w formach innych niż mianownik 1. Skrótowce pisane w mianowniku dużymi literami, zakończone samogłoską a zapisuje się na dwa sposoby: a) jak nazwy własne, małymi literami, z wyjątkiem pierwszej, bez łącznika, np.: FADROMA (fabryka maszyn) – | Fadromy, Fadromie, Fadromą itd. | ASSA (Autorska Szkoła Samorozwoju) – | Assy, Assie, Assą itd. |
b) dużymi literami, zastępując literę a odpowiednią końcówką fleksyjną, umieszczoną po łączniku, np.: FADROMA – | FADROM-y, FADROM-ie, FADROM-ą itd. | ASSA – | ASS-y, ASS-ie, ASS-ą itd. |
Wyjątek stanowią skrótowce zakończone na ta, które w miejscowniku zapisuje się małymi literami, za wyjątkiem pierwszej, np.: ELTA (producent sprzętu elektronicznego) – | Elcie | CEFTA (ang. Central European Free Trade Agreement) – | Cefcie |
2. Skrótowce pisane w mianowniku dużymi literami, zakończone spółgłoską zapisuje się dużymi literami, dodając łącznik i odpowiednią końcówkę fleksyjną, zapisaną małymi literami np.: PKN (Polski Koncern Naftowy) – | PKN-u, PKN-owi, PKN-em, PKN-ie itd. | PGR (Państwowe Gospodarstwo Rolne) – | PGR-u, PGR-owi, PGR-em, PGR-ze itd. | SKS (Szkolny Klub Sportowy) – | SKS-u, SKS-owi, SKS-em, SKS-ie itd. | TPJ (Towarzystwo Promocji Jakości) – | TPJ-otu, TPJ-otowi, TPJ-otem, TPJ-ocie |
Piszemy po łączniku literę i, jeśli jest zmiękczeniem ostatniej głoski tematu skrótowca, np. w PAN-ie. Piszemy po łączniku drugą część dwuznaku rz, czyli literę z, jeśli w wyniku odmiany powstanie głoska ż zapisywana jako rz, np. o KOR-ze. Piszemy po łączniku drugą część dwuznaku dzi, czyli litery zi, jeśli w wyniku odmiany powstanie głoska dź zapisywana jako dzi, np. w ZBOWID-zie. W przypadku skrótowców zakończonych na literę t nieco inaczej wygląda zapis w miejscowniku – wówczas skrótowiec zapisuje się małymi literami (za wyjątkiem pierwszej), nie dodając łącznika, ale bezpośrednio łącząc temat z końcówką fleksyjną, tak jak w poniższym przykładzie: VAT (ang. Value Added Tax) – | Vacie | MOT (Małopolska Organizacja Turystyczna) – | Mocie | PAT (Papieska Akademia Teologiczna) – | Pacie |
Skrótowce zakończone na z i j zapisujemy w przypadkach innych niż mianownik, dodając zakończenia: -etu, -etowi, -etem, -ecie i -otu, -otowi, -otem, -ocie. 3. Skrótowce pisane jak nazwy własne, typu Cepelia, zapisuje się w przypadkach innych niż mianownik bez łącznika, np. Dolmed (Dolnośląskie Centrum Diagnostyki Medycznej) – | Dolmedu, Dolmedowi, Dolmedem, Dolmedzie itd. | Wrozamet (Zakłady Sprzętu Grzejnego) – | Wrozametu, Wrozametowi, Wrozametem, Wrozamecie itd. |
4. Skrótowce zakończone w mianowniku na literę x w odmianie zapisuje się, wymieniając tę literę na ks, np.: FedEx (ang. Federal Express) – | Fedeksu, Fedeksowi, Fedeksem, Fedeksie itd. | Pewex (Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego) – | Peweksu, Peweksowi, Peweksem, Peweksie itd. |
5. Pozostałe skrótowce (mieszane) odmienia się, dodając łącznik i końcówkę fleksyjną właściwą dla danego przypadku deklinacyjnego, np.: SNaP (Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów) – | SNaP-u, SNaP-owi, SNaP-em, SNaP-ie itd. | MKOl (Międzynarodowy Komitet Olimpijski) – | MKOl-u, MKOl-owi, MKOl-em, MKOl-u itd. |
powrót do początku strony |