Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

DEMOGRAFIA ŚWIATA

DEMOGRAFIA
Europy, Polski

ROZMIESZCZENIE LUDNOŚCI na Świecie
PRZYROST NATURALNY, MIGRACJE, PRZYROST RZECZYWISTY na Świecie
STRUKTURA WIEKU I PŁCI na Świecie
URBANIZACJA, STRUKTURA ZATRUDNIENIA, BEZROBOCIE na Świecie
__________

ROZMIESZCZENIE LUDNOŚCI na Świecie

MAPA ROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI

Według ostatnich szacunków liczba ludności świata na początku 2011 roku wynosiła 6 mld 870 mln. Jej rozmieszczenie nie jest oczywiście równomierne. Na mapie wyraźnie wyróżniają się największe skupiska ludności, szczególnie w  ChinachIndiach – tylko te dwa kraje zamieszkuje ponad 1/3 całej ludności.
Od wieków na Nizinie ChińskiejNizinie Gangesu istniały korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa (żyzne gleby, sprzyjający klimat), co zachęcało do osadnictwa. Liczba ludności na tych terenach rosła bardzo szybko, a w drugiej połowie XX wieku wręcz lawinowo. Nastąpiła tam “eksplozja demograficzna”, która stanowiła poważny problem, gdyż tamtejsza ziemia niej była już w stanie wyżywić tak dużej ilości osób. Władze próbowały temu przeciwdziałać, wprowadzając np. kontrolę urodzeń (w Chinach młode małżeństwa mogą mieć tylko jedno dziecko).
Innym miejscem objętym silną eksplozją demograficzną jest Nigeria. Liczba ludności tego państwa osiągnęła niedawno 150 mln i nadal rośnie w dużym tempie. Zresztą wysoki przyrost ludności utrzymuje się praktycznie w całej Afryce.
Poza wyżej wymienionymi, gęsto zaludnione są obszary najlepiej rozwinięte pod względem gospodarczym – Europa Zachodnia, Japoniawschodnie wybrzeże USA.
Natomiast najmniej ludzi mieszka na terenach o trudnych warunkach naturalnych, a zwłaszcza w niekorzystnym klimacie – obszary okołobiegunowe, pustynie, góry, lasy (tajga w Rosji i Kanadzie, dżungla wzdłuż Równika).
Warto też wiedzieć, że na Ziemi występują obszary całkowicie pozbawione stałej ludności – największym z nich jest Antarktyda, a oprócz niej są to liczne małe wysepki oceaniczne.
__________

PRZYROST NATURALNY, MIGRACJE,
PRZYROST RZECZYWISTY
na Świecie

Przyrost naturalny na świecie wykazuje dosyć duże zróżnicowanie. Począwszy od wartości ujemnych w Europie, poprzez kilka, kilkanaście promili w innych państwach rozwiniętych i rozwijających się, a skończywszy na 20 czy nawet 30‰ w Afryce. Taki stan rzeczy ma różne przyczyny.

przyrost naturalny ludności na świecie w państwach mapa 2004

Ujemny przyrost naturalny w Europie Środkowej i Wschodniej wynika głównie z trudnej sytuacji gospodarczej, wywołanej transformacją ustrojową. Odnosi się to zwłaszcza do Rosji, Ukrainy i innych państw byłego ZSRR, gdzie niepewność ekonomiczna wpływa ograniczająco na liczbę urodzeń.
Z kolei najwyższe wartości przyrostu naturalnego notowane są w Afryce. Paradoksalnie sytuacja gospodarcza jest tam jeszcze gorsza, a mimo to rodzi się bardzo dużo dzieci. Utrzymująca się od kilkudziesięciu lat wysoka liczba urodzeń przybrała rozmiary "eksplozji demograficznej". Złożyło się na nią wiele czynników, m. in. koniec niewolnictwa i kolonializmu (mimo wszystko poprawiły się warunki życiowe), znaczna przewaga w strukturze wieku ludzi młodych, tradycja rodzin wielodzietnych.

Ruch naturalny ludności na świecie w ujęciu historycznym przedstawiany jest jako tak zwany cykl rozwojowy. Składają się na niego 3 etapy, które dotyczyły i dotyczą różnych obszarów na świecie w różnym czasie:
I etap – przyroda jest głównym czynnikiem decydującym o ruchu naturalnym; wysokiej liczbie urodzeń (brak antykoncepcji) towarzyszy równie wysoka liczba zgonów (choroby, epidemie, wojny) i stąd przyrost naturalny jest mały.
II etap – polepszenie warunków bytowych i rozwój medycyny powodują zahamowanie wysokiej umieralności (zwłaszcza wśród niemowląt); zwiększa się średnia długość życia; przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej liczby urodzeń następuje eksplozja demograficzna.
III etap – rozwój społeczno-ekonomiczny prowadzi do upowszechnienia modelu rodziny małodzietnej; stały postęp cywilizacji ogranicza liczbę urodzeń, znacznie zmniejsza umieralność i wydłuża średni czas trwania życia; wszystko to obniża przyrost naturalny, nawet do wartości ujemnych.

W skali globalnej główny kierunek migracji ludności wiedzie z obszarów biedniejszych do bogatszych. Widać to na poniższej mapie, gdzie dosyć wyraźnie zaznaczają się obszary “bogatej północy” i “biednego południa”. Ponadto względnie duże ruchy migracyjne odbywają się na terenach objętych działaniami zbrojnymi, np. w Afryce czy Azji Południowo-Zachodniej.

migracje na świecie mapa

Państwa bogate bronią się przed napływem zbyt dużej ilości imigrantów, stosując różne ograniczenia wjazdowe (np. wizy). Najbardziej chyba znanym przykładem kontrolowanej polityki imigracyjnej jest amerykańska loteria wizowa, w ramach której corocznie emigruje do USA 55 tysięcy osób. Jednak niezależnie od poczynań władz na wielu granicach (np. amerykańsko-meksykańskiej) ma miejsce znaczny nielegalny przepływ ludności.

Przyrost rzeczywisty w większości krajów uzależniony jest głównie od przyrostu naturalnego (saldo migracji ma na ogół niewielki, “kosmetyczny” wpływ na zmianę liczby ludności). Aby się o tym przekonać wystarczy porównać odpowiednie mapy i legendy do nich – wartości przyrostu rzeczywistego  i naturalnego mają podobną rozpiętość (od “<-5‰” do “>30‰”), zaś wartości salda migracji mieszczą się w znacznie węższych granicach (od  “<-5‰” do “>5‰”).

przyrost rzeczywisty ludności na świecie w państwach mapa 2004

Oczywiście lokalnie zdarzają się przypadki znaczącego wpływu migracji na rzeczywisty przyrost liczby ludności, np. w południowoamerykańskiej Gujanie występuje duży dodatni przyrost naturalny (11‰) i jeszcze większe ujemne saldo migracji (-17‰), co w sumie składa się na całkiem spory ujemny przyrost rzeczywisty (-6‰).
__________

STRUKTURA WIEKU I PŁCI na Świecie

PIRAMIDY WIEKU DLA WYBRANYCH PAŃSTW

Struktura wieku wiąże się m. in. z przyrostem naturalnym. Tam gdzie jest on największy dominują roczniki młode – patrz piramidy wieku dla Nigerii, Brazylii, Indii i Chin. Natomiast w państwach o niższym przyroście naturalnym – USA, Niemcy, Australia – kształt piramidy wiekowej jest bardziej wyrównany. Oznacza to zrównoważoną strukturę wieku, aczkolwiek w przypadku Niemiec piramida jest wyraźnie zbyt wąska u podstawy – zapowiada to narsatające starzenie się społeczeństwa.
Na kształt piramidy wieku duży wpływ ma również średnia długość życia – jeśli jest ona krótka, odbija się to małą liczebnością roczników starszych.

długość życia na świecie mapa

Mapa potwierdza, że długość życia jest ściśle związana ze stopniem rozwoju danego państwa, a zwłaszcza z dostępem do służby zdrowia i jej poziomem. Dlatego najdłużej żyją Japończycy, Australijczycy, Amerykanie i mieszkańcy Europy Zachodniej, a najkrócej Afrykanie i mieszkańcy innych słabo rozwiniętych krajów.

Ogólna struktura płci ludności świata jest taka, że w rocznikach młodszych przeważają mężczyźni, a w rocznikach starszych kobiety (więcej rodzi się dzieci płci męskiej, natomiast płeć żeńska charakteryzuje się dłuższym średnim czasem trwania życia). Ma to też swoje odbicie na poniższej mapie.

stopień feminizacji na świecie mapa kobiety na 100 mężczyzn

Niemal we wszystkich państwach rozwiniętych – w których żyje się długo – przeważają kobiety. Natomiast kraje biedne – o krótkiej przeciętnej długości życia –  cechuje przewaga mężczyzn. Szczególnym przypadkiem są muzułmańskie państwa bliskowschodnie, gdzie stopień feminizacji jest drastycznie niski (np. w Katarze na 100 mężczyzn przypadają zaledwie 53 kobiety, w Kuwejcie 66, a w Zjednoczonych Emiratach Arabskich 68). Wynika to z uwarunkowań religijno-kulturowych, według których kobiety zajmują tam bardzo niską pozycję społeczną.
__________

URBANIZACJA, struktura ZATRUDNIENIa, BEZROBOCIE na Świecie

MAPA URBANIZACJI

49% ludności świata mieszka w miastach, a 51% na wsi.
Niewielka przewaga ludności wiejskiej w skali globalnej wynika stąd, że dominuje ona wyraźnie w dwóch najbardziej zaludnionych państwach – Indiach (gdzie stanowi aż 71% ludności kraju) i Chinach (59%). Poza tym mieszkańcy wsi przeważają w całej niemal Afryce i w innych biednych, gęsto zaludnionych krajach, w których rolnictwo ma duże znaczenie dla gospodarki.
Wysoki stopień urbanizacji notowany jest w państwach uprzemysłowionych – Japonii, Australii, Korei Pd., USAKanadzie oraz w Europie Zachodniej, gdzie np. w Belgii 97% ludności mieszka w miastach.
Także warunki naturalne mogą mieć wpływ na wysoką urbanizację – dotyczy to m. in. Kuwejtu (98%), Izraela (90%), Brunei (90%), w których to krajach ludność skupia się w miastach nadmorskich, podczas gdy w głębi lądu sieć osadnicza jest słabo rozwinięta.
Szczególnym przypadkiem są tzw. miasta-państwa – np. Singapur, Monako, Watykan – gdzie stopień urbanizacji wynosi 100%.
Na mapie zwraca też na siebie uwagę silne zurbanizowanie Ameryki Południowej. Tam jednak o dużym udziale ludności miejskiej decydują gęsto zaludnione slumsy, które rozwijają się na obrzeżach wielkich miast (to właśnie z ich powodu trudno określić faktyczną liczbę ludności największych aglomeracji miejskich).
Szacuje się, że w rejonach takich miast jak Sao Paulo, Meksyk, Bombaj, Dehli, Manila czy Dżakarta mieszkać może nawet 30 milionów osób. Dane na temat orientacyjnej liczby ludności w największych aglomeracjach miejskch znaleźć można w tabeli.

Strukturę zatrudnienia w skali ogólnoświatowej można częściowo powiązać z mapą urbanizacji. Tam gdzie przeważa ludność wiejska, tam też większość utrzymuje się z rolnictwa. Natomiast przemysł rozwinięty jest przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Aczkolwiek w ostatnich latach coraz więcej mieszkańców Chin i Indii znajduje zatrudnienie w przemyśle – jest to związane z intensywnym przenoszeniem produkcji przemysłowej do tych właśnie krajów.

Problem bezrobocia do niedawna miał duże znaczenie głównie w państwach rozwijających się, np. w Polsce. Kraje wysoko rozwinięte  utrzymywały stopę bezrobocia na poziomie kilku procent i była to sytuacja optymalna. Jednak ogólnoświatowy kryzys ostatnich lat przyczynił się do wzrostu bezrobocia w wielu państwach — zarówno tych bogatych jak i mniej zamożnych. Z kolei najbiedniejsze kraje “Trzeciego Świata” od zawsze mają duże trudności z zaspokojeniem absolutnie podstawowych potrzeb człowieka (wyżywienie, opieka zdrowotna), toteż pozostałe problemy na ogół znajdują się na dalszym planie. Na temat bezrobocia, czy też innych zagadnień społecznych często nie są tam zbierane dane statystyczne, o czym przekonują szare plamy na mapie poniżej.

bezrobocie na świecie mapa

 powrót na początek strony

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia